ΣΤ' ΤΑΞΗ από μακριά...- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ /Ενότ.10 / Αντωνυμίες

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Λίγο πριν διακόψουν τα σχολεία τη λειτουργία τους λέγαμε για τις Αντωνυμίες.

Οι αντωνυμίες είναι τα μέρη του λόγου (οι λέξεις) που χρησιμοποιούνται αντί των ονομάτων. Να οι κατηγορίες τους: 

1.Προσωπικές είναι οι αντωνυμίες που αντικαθιστούν τα τρία πρόσωπα του λόγου. Δηλαδή: εγώ – εσύ - αυτός, αυτή , αυτό. Είχαμε, σαν άσκηση μελέτης στο σπίτι, να μάθουμε πώς κλίνονται. Ξαναθυμίζουμε:

ΠΡΩΤΟ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ.	εγώ	εσύ	εμείς	εσείς
γεν.	εμένα (μου)	εσένα (σου)	εμάς (μας)	εσάς (σας)
αιτιατ.	εμένα (με)	εσένα (σε)	εμάς (μας)	εσάς (σας)
κλητ.	-	εσύ	-	εσείς

ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ				ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ.	αυτός (τος)	αυτή (τη)	αυτό (το)	αυτοί (τοι)	αυτές (τες)	αυτά (τα)
γεν.	αυτού (του)	αυτής (της)	αυτού (του)	αυτών (τους)	αυτών (τους)	αυτών (τους)
αιτιατ.	αυτόν (τον)	αυτήν (την)	αυτό (το)	αυτούς (τους)	αυτές (τις,τες)	αυτά (τα)
κλητ.	-

 

Προσοχή: Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τα άρθρα, με τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών. Τα άρθρα συνοδεύουν ονόματα, ενώ οι αντωνυμίες, συνοδεύουν ρήματα.
Του Νίκου, της τάξης, του αλόγου. (εδώ έχουμε άρθρα).
Του μίλησα, της έδειξα, του φώναξα. (εδώ έχουμε προσωπικές αντωνυμίες)
Του(προσωπική αντωνυμία) μίλησα του(άρθρο) ανθρώπου
Τον (προσωπική αντωνυμία) έπιασαν τον(άρθρο) κλέφτη

2.Δεικτικές αντωνυμίες. 

Δεικτικές λέγονται οι αντωνυμίες, που τις χρησιμοποιούμε για να δείχνουμε κάτι χωρίς να το ονομάζουμε. Αυτές είναι:

1	Αυτός, αυτή, αυτό. Τις χρησιμοποιούμε για να δείξουμε όσα βρίσκονται κοντά μας.
2	(Ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο. Τις χρησιμοποιούμε για να δείξουμε όσα βρίσκονται πολύ κοντά μας.
3	Εκείνος, εκείνη, εκείνο. Τις χρησιμοποιούμε για να δείξουμε όσα βρίσκονται μακριά μας.
4	Τέτοιος, τέτοια, τέτοιο. Τις χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ποιότητα.
5	Τόσος, τόση, τόσο. Τις χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ποσότητα.

3. Οριστικές αντωνυμίες.

Οριστικές λέγονται οι αντωνυμίες που ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του ίδιου είδους. Οι αντωνυμίες αυτές είναι:
1. Το επίθετο ίδιος, ίδια, ίδιο, και
2. Το επίθετο μόνος, μόνη, μόνο

4. Αόριστες αντωνυμίες . 

Αόριστες λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα αόριστα, χωρίς να το ονομάζουν. Αυτές είναι:

1	Ένας, μια, ένα.
2	Καθένας καθεμιά, καθένα.
3	Kάποιος, κάποια, κάποιο.
4	Κανένας, καμιά, κανένα
5	Kάμποσος, κάμποση, κάμποσο
6	Άλλος, άλλη, άλλο
7	(ο, η, το) δείνα, τάδε
8	κάτι, κατιτί, καθετί.

5.Αναφορικές αντωνυμίες. 

Αναφορικές λέγονται οι αντωνυμίες με τις οποίες ολόκληρη η πρόταση αναφέρεται σε μια λέξη. Αυτές είναι: τα άκλιτα που, ό,τι (π.χ. πού είναι τα παιδιά; (κοίταζε σαν παιδί που τα καταλαβαίνει όλα, μάζευε ό,τι έβρισκε, κ.λ.π.)
1. ο οποίος, η οποία, το οποίο.(π.χ. το σχολείο στο οποίο έμαθε τα πρώτα του γράμματα, ο γιατρός του χωριού).
2. όποιος, όποια, όποιο.(π.χ. όποιος έρθει πρώτος, θα πάρει το κύπελλο, όποια γράψει καλύτερα, θα κερδίσει ένα ταξίδι, κ.λ.π.
3. το όσος, όση, όσο(π.χ. φάε όσο θέλεις, τράβα με όση δύναμη μπορείς, ας είναι όσοι θέλουν, κ.λ.π.).

6.Ερωτηματικές αντωνυμίες.

Έτσι λέγονται οι αντωνυμίες που τις χρησιμοποιούμε για να κάνουμε ερωτήσεις.
Αυτές είναι:

 

το απόλυτο τι (δεν κλίνεται)

οι αντωνυμίες ποιος – ποια –ποιο

οι αντωνυμίες πόσος –πόση –πόσο

 

7.Κτητικές αντωνυμίες. 

Κτητικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν σε ποιόν ανήκει κάτι. Αυτές είναι:

οι λέξεις: μου, σου, του, της, μας, σας, τους, όταν ακολουθούν ένα ουσιαστικό(βιβλίο μου, θρανίο σου, σπίτι μας, κ.λ.π.)

το επίθετο δικός, δική, δικό.(δικό μου βιβλίο, δικό σου θρανίο, δική σου σάκα, δικό του παιχνίδι, κ.λ.π.).

Προσοχή: Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τις κτητικές αντωνυμίες με τις προσωπικές. Οι κτητικές αντωνυμίες μπαίνουν ύστερα από ουσιαστικό, ενώ οι προσωπικές, συνοδεύουν ρήμα.
Το κρεβάτι μου, ο σκύλος μας, η γιαγιά της (κτητικές αντωνυμίες)
Μίλησέ μου, μας άκουσε, της είπε (προσωπικές αντωνυμίες)
Το(προσωπική αντωνυμία)  είπαμε του σκύλου μας (κτητική αντ.)κι ο σκύλος της ουράς του(κτητική αντωνυμία)
Δεν μου(προσωπική αντωνυμία) μιλάει για το χωριό του(κτητική αντωνυμία)

8. Αυτοπαθείς αντωνυμίες.

Αυτοπαθείς λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν, πως το ίδιο πρόσωπο που ενεργεί, το ίδιο δέχεται και την ενέργεια αυτή. Αυτές είναι:
Τον εαυτό μου, τον εαυτό σου, τον εαυτό του.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρώσετε με την κατάλληλη οριστική αντωνυμία τα κενά των παρακάτω προτάσεων: Αρχηγός των Ελλήνων στη μάχη, ήταν ο ………… ο Παπαφλέσσας. Η Λουκία κατόρθωσε και έλυσε ………… της το πρόβλημα. Στα εγκαίνια ήταν παρών ο ……….. ο διευθυντής της εταιρίας. Αν θέλεις να δημιουργήσεις κάτι ξεκίνα το …………σου. Αυτή τη χάρη μου τη ζήτησε ο ……….. ο αρχηγός. Όλο αυτό το φαγητό το έφαγε ………... του. Καθάρισε όλο το αγρόκτημα ………. της. Αυτό το παιδί κάθεται ………..του. Εκείνος ο άνθρωπος ζει ……… του. Τη συνέντευξη την έδωσε ο …………… ο πρωθυπουργός της χώρας. 2.Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις αντωνυμίες που βρίσκονται στην παρένθεση: ( τι, εκείνο, κανένας, αυτό, ποιο, κάμποσες, κάποια) ……………. είναι …………… ο μαθητής; Έχει φύγει …………… μέρες. …………… θα πούμε τώρα; …………… δε θέλει να παίξει με …………… το παιχνίδι. …………… μέρα θα φύγουμε μακριά. 3. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο τις κτητικές αντωνυμίες και με πράσινο τις προσωπικές αντωνυμίες στις παρακάτω προτάσεις :  Σας άρεσε η προσπάθειά μας ;                 Έχουν όλοι οι επιβάτες τη θέση   τους ;  Τους κάλεσαν στη γιορτή τους.                Μας τελείωσαν τα καύσιμα.  Είχε τα δικά του έξοδα, του φορτώθηκες κι εσύ ... 4.  Να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να γράψετε το είδος τους. Ποιος θέλει να παίξει μονόπολη  μαζί μου; Θα παίξουμε με το δικό μου παιχνίδι. Μόνο ο εαυτούλης σου σε νοιάζει και όχι κάτι άλλο. Τι έγινε μ΄ εσάς τους δυο και δε μιλιέστε; Πόσο χρονών έφυγες για την πόλη; Ποιος θα με βοηθήσει να λύσω την άσκηση; Μερικά πράγματα δε λέγονται, αλλά γίνονται. Δε μου είπες πώς τα περάσατε χθες; Πότισες την γλάστρα στην αυλή σου; Κάνει υγιεινή διατροφή γιατί προσέχει πολύ τον εαυτό της. Η μαμά είπε στην κόρη της να πιει το γάλα της. 5.Στις παρακάτω προτάσεις να συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες αυτοπαθείς αντωνυμίες: Ο παππούς ξαναβρήκε …………………………………… μόλις γύρισε στο χωριό. Αγάπα τον πλησίον σου όπως ………………………… . Η γιατρός τής είπε να προσέχει καλύτερα ……………………………………… .  Εσάς, δυστυχώς, δεν σας νοιάζει τίποτα παρά μόνο ο …………………………………… . Παιδιά, να προσέχετε …………………………………… . 6. Να συμπληρώσετε τα κενά και στη συνέχεια να αναγνωρίσετε το είδος της αντωνυμίας: α) Φεύγεις κι ………..; β) Ναι, φεύγω κι………………. γ) Δεν αναγνώριζα τον…………………μου. δ) Ήταν εγωιστές. Κοίταζαν μόνο τους………………….τους. ε) Το πρόβλημα το έλυσε……………..της, χωρίς να τη βοηθήσει κανένας. στ) Τελευταία ήρθε και…………………ο αρχηγός τους για να τους δώσει θάρρος. ζ) Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι το μέρος…………………είναι επικίνδυνο. η) Ο πατέρας μου……………….Πασχαλιά μου παίρνει δώρο. θ) Ήταν…………………..το πλήθος, ώστε δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε. ι)……………………….σου τα είπε αυτά; Τον ξέρω; ια) ………………….επιπολαιότητες είναι αυτές; ιβ) ………………….παιδί είναι; Ποιοι είναι οι γονείς του; ιγ) Είναι…………………..μέσα; ιδ) Μην ακούς τι σου λέει ο……………..και ο……………………. α…………………… β……………………..  γ…………………… δ…………………… ε…………………… στ……………………..  ζ…………………… η…………………… θ…………………… ι………………………  ια………………….. ιβ…………………... ιγ……………………ιδ……………………..  7. Να παρατηρήσετε, να ψάξετε  και να βρείτε διάφορες αντωνυμίες .Οι  λέξεις είναι γραμμένες οριζόντια και  κάθετα. να τις  χρωματίσετε μία μία απαλά με ένα ανοιχτό χρώμα, π. χ κίτρινο Ε   Γ Ω Σ    Τ  Α    Τ    Ρ Ξ   Ο    Χ   Α  Ε  Σ  Υ   Ε   Θ  Κ Α Π Ο Ι  Ο Ι Χ Σ Β Η Ε Σ Α Σ Κ Π Ε Σ Ε Ε Τ Ο Π Δ Σ Ν Ο Μ Ε Ρ Ι Κ Α Ι Δ Ι Ο Σ Γ Ο Γ Ε Ρ Λ Β Ν Ν Ν Μ Κ Ν Σ Μ Β Ξ Ε Τ Ι Ο Θ Θ Κ Α Τ Ι Υ Π Ο Ζ Δ Ε Ρ Ξ   Α Λ Λ  Ο Ι Α  Ω  Μ Χ Λ Π Σ  Α  Σ Ε Φ Σ Ν Κ Ο Ψ Ε Μ Ε Ν Α Μ Ι Σ Ξ Φ Ν   Π Ο Σ Η Υ Ο Θ Π Π Ξ Ν Σ Λ Ψ Ε Τ   Τ Ο Σ   Ο Ε Ω Φ Μ Ο Ν Ο Σ Ξ Κ Α Λ Λ Ο Σ Κ Α Ν Ε Ι Σ Σ Ν Ρ Τ Ψ Ζ Θ Π Θ Σ Ο Α Ρ Ε Ε Κ Π Ο Ι Ο Σ Β Ω Τ Ο Σ Ο Σ Υ Λ Ε Μ Ε Ι Σ Ξ Δ Φ Τ Γ Ε Σ Ε Ι Σ Σ Δ Κ Α Ν Ε Ν Α Σ Φ Γ Λ Γ Ο Ε Τ Ο Υ Τ Ο Σ Φ Γ Ρ Σ Σ Ι Υ Η      → Τις παραπάνω ασκήσεις μπορείτε να τις μελετήσετε κι αν κάποια απορία έχετε ή θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας κάποιες σκέψεις σας,  οι διευθύνσεις μας στο διαδίκτυο είναι ακριβώς παρακάτω: για το ΣΤ1: gafovag@gmail.com για το ΣΤ2:  kpodima@hotmail.com